یادداشتی بر برنامه «جوکر»
رقابت کمدین‌ها، این بار بر سر نخندیدن
کوروش مسکنی
در بازار داغ برنامه‌های متنوع و متعدد شبکه‌های نمایش خانگی، طی سال‌های گذشته، پلتفرم‌ها پا از عرصۀ تولید فیلم و سریال فراتر نهادند و برای ورود به رقابت جدی با تلویزیون، دست به ساخت برنامه‌های گفت‌و‌گو محور نسبتا‌ً متفاوت و بعضاً رئالیتی شو زدند. البته در میان رئالیتی شو‌ها، برنامۀ «شب‌های مافیا» موفق‌تر عمل کرد، چرا که حضور چندین چهرۀ آشنا برای مردم با یک بازی جذاب پرطرفدار، جدای ساخت، ایدۀ جذابی بود و قدرت جذب مردم را در ذات خود داشت. حال با فرمولی مشابه، این بار در برنامه‌ای با ایدۀ جدید و جذاب، چند چهرۀ محبوب کمدی دور هم جمع خواهند شد تا یک بازی دیگر را کنار هم انجام دهند. ایدۀ اینکه چند کمدین باید در زمانی محدود، یکدیگر را بخندانند و از دور مسابقه خارج کنند، به تنهایی برای برانگیختن حس کنجکاوی مخاطب کافی خواهد بود. امّا در این یادداشت، جنبه‌های دیگر ساخت این برنامه را بررسی خواهیم کرد.
اولین نکته، مسئله‌ای است که خود سازندگان، پیش از انتشار برنامه به آن اشاره کردند و با این کار از حواشی احتمالی آینده جلوگیری شد. سازندگان، در اقدامی صحیح اعلام کردند که برنامه ایده گرفته شده از برنامه‌ای ژاپنی است و در چند کشور اروپایی نیز برگزار شده است. (امّا به این علت که نسخۀ انگلیسی‌زبانی از برنامه ساخته نشده، به شهرت آنچنانی در جهان نرسیده.) و این ادای دین به اولین پردازندۀ ایدۀ این برنامه، در ابتدای هر دو قسمت پخش شده تا به اینجا (و احتمالاً باقی قسمت‌های باقی‌مانده) صورت می‌گیرد. با این کار در حقیقت، جای انتقاد از تشابه بیش از حد نسخۀ ایرانی با نسخه‌های خارجی نیز محدود شده و سازندگان، پس از اعلام اینکه نیّت، بازسازی یک اثر در شکل و شمایل ایرانی بوده، می‌توانند عیناً تمام جزئیات و قوانین برنامۀ خارجی را تکرار کنند.
برای صحبت دربارۀ برنامه‌ریزی‌های تیم سازنده به منظور حفظ جذابیت ماجرا و متکی نبودن به طبع طنز شرکت‌کنندگان، دیدن حداقل یک فصل کامل نیاز است، امّا با توجه به قسمت‌های پخش شده و بخش‌های منتشر شده از قسمت سوم می‌توان گفت تا اینجای کار، اگر چه این امکان وجود داشته که کمدی تزریق شده توسط تیم سازنده، با کیفیت بالاتر و حد بیشتری صورت بگیرد، امّا به علت بعضی اقدامات تیم سازنده که اتفاقاً در جریان بازی مفید واقع شد، می‌توان نمرۀ قبولی را به آنها داد. حضور علی لک‌پوریان و مهمان ویژۀ برنامه به عنوان بازیگر و تلاش آنها به عنوان تیم میزبان در راستای ایجاد موقعیت کمدی، دستورات میزبان برنامه، سیامک انصاری، با هدف به چالش کشیدن شرکت‌کنندگان و البته موقعیتی تحت عنوان «جوکر تایم» که در آن یکی از شرکت‌کنندگان آزاد است بخندد و تلاش بیشتری برای خنداندن رقبا کند، نکاتی بودند که باعث می‌شدند جذابیت و چالش به بازی اضافه شود تا درصد احتمال کسل‌گنندگی و خشکی به حداقل برسد.
و امّا دربارۀ شرکت‌کنندگان فصل اول برنامه باید گفت درست مثل یک رئالیتی شوی واقعی، بیننده از تفاوت واقعیت با انتظاراتش شگفت‌زده خواهد شد. شاید افرادی که در صنعت کمدی حکمرانی می‌کنند در این برنامه مانند آب خوردن از دور خارج شوند و در خنداندن رقبا ناکام بمانند و کسی که فکرش را نمی‌کنیم، بهتر از همه بازی را پیش ببرد. تمام شرکت‌کنندگان فصل اول این برنامه، سابقۀ بازیگری دارند. فقط می‌توان گفت که امیرمهدی ژوله بیشتر به عنوان نویسنده و سهیل مستجابیان به عنوان کمدین فضای مجازی، ارتباط محکم‌تری با طنز و کمدی پیدا می‌کنند که البته هر دو عملکرد خوبی از خود به نمایش گذاشتند. مسئله‌ای که در فضای مجازی بیشتر از همه مورد توجه قرار گرفت نیز، حضور قدرتمند غلامرضا نیکخواه بود که با دقت به او می‌توان اثبات کرد، چیزی که در این برنامه می‌تواند برگ برنده باشد، بداهۀ کمدی قوی خواهد بود، نه توانایی‌های بازیگری یا حتّی نویسندگی طنز.
دکور برنامه نسبت به برخی برنامه‌های خارجی، کمی خودمانی‌تر ساخته شده و بیشتر می‌تواند حال و هوای خانه را منتقل کند. دکور برنامه، مانند اکثر برنامه‌ها و سریال‌های شبکۀ خانگی، می‌تواند جزء نقاط قوّت کار شناخته شود. امّا تدوین کار، رکن پرنوسان برنامه است. جدای جلوه‌های بصری ساخته شده که احتمالاً تیم گرافیک و جلوه‌های ویژۀ برنامه است، در خود تدوین برخی قسمت‌ها می‌توان ریزه‌کاری‌ها و فنون به‌کار برده شدۀ بسیار دقیق و قوی‌ای را دید که نیازمند تجربه و دقت در تدوین اختصاصی سبک رئالیتی شوء است و تدوینگر به خوبی راه و روش ساخت این تیپ برنامه را می‌داند. امّا دقیقاً در جایی دیگر، استفاده از یک موسیقی یا تکنیک‌های تدوین، بیشتر از آنکه به کمدی ماجرا کمک کنند، باعث کاهش سطح طنز موقعیت کمدی ساخته شده در بازی میشوند. طوری که منِ بیننده، با کمی تحربۀ تدوین می‌توانم حدس بزنم بخشی از قسمت‌های کار، از آنهایی بوده که کارفرما کار را می‌بیند و می‌گوید: «فلانی، خیلی تدوین خوب بود. فقط چقدر باحال می‌شد اگه فلان‌جا، موسیقی فلان را می‌گذاشتی زیر کار. خیلی خوب می‌شد.». به طور کلی، باید به تدوین کار، نمرۀ قبولی داد و پیش‌بینی این است که درست مانند «شب‌های مافیا» به مرور و با بررسی بازخورد مردم، تدوین برنامه نیز به شکل مطلوب‌تر و پخته‌تری دربیاید؛ به طوری که تدوین، به تنهایی در قسمت‌هایی باعث خنده شده و هیچ‌وقت، مانع ایجاد موقعیت کمدی نباشد. چرا که یک رئالیتی شوی کمدی را شاهد هستیم و همۀ ارکان کار باید به کمک هدف نهایی بیایند که ایجاد کمدی است.
در پایان باید بگویم جوکر، رئالیتی شویی بین خوب و عالی است که با آن خواهید خندید، امّا اگر انتظار دارید در تمام طول کار بخندید، ممکن است کمی ناامید بشوید. به طور کلی و بالطبع، فصل اول جوکر بهترین فصل آن نخواهد بود، چرا که قطعاً انبوهی از تغییرات و ایده‌های قوی‌تر در فصل‌های بعدی به کمک آن خواهد آمد. این نقطه ضعفی است که در مقابل «شب‌های مافیا» دارد. چرا که آن برنامه هفته‌ای یک قسمت ضبط می‌شد امّا جوکر هر فصل ظرف چند ساعت ضبط می‌شود و اصلاحات و لحاظ کردن تغییرات و نظرات مردم، فقط بین هر دو فصل ممکن خواهد بود.
