معرفی سه کتاب جدید از سری «قصه‌های دوستی» برای کودکان
قصه‌هایی برای پرورش قدرت خیال‌پردازی کودکان
زهره مسکنی
والری گورباچف، نویسنده و تصویرگر صاحب سبکی است که توانسته به خوبی در کتاب‌هایی که برای کودکان نوشته و تصویرگری کرده، با کودکان ارتباط برقرار کند. او که متولد سال۱۹۴۴ و اهل اوکراین است، اما از سال ۱۹۹۲ در آمریکا زندگی می‌کند، گفته است: «از وقتی یادم می‌آید داشتم نقاشی می‌کشیدم. در چهارده‌سالگی باید راه آینده‌ام را انتخاب می‌کردم.
پدرم می‌خواست ریاضی بخوانم، اما من دلم می‌خواست تصویرگری کنم. بنابراین به مدرسه هنر رفتم. سال‌ها به عنوان کارتونیست در مجلۀ پِپِر کار کردم، اما بعد فهمیدم که دوست دارم برای کتاب‌های کودکان نقاشی بکشم و همین کار را کردم.»
شیوا حریری سال ۱۳۵۰ در شهر بابل به دنیا آمده است. او کارش را با نمونه‌خوانی در مجلۀ «آدینه» شروع کرده و بعدها در روزنامۀ «آفتابگردان» به فعالیت در حوزه کودک و نوجوان پرداخته است. او می‌گوید: «بچه که بودم کتاب‌ها و کلمه‌ها بهترین دوستانم بودند و وقتی بزرگ شدم مهم‌ترین کارم نمونه‌خوانی، ویراستاری، کتاب‌فروشی، روزنامه‌نگاری و ترجمه. می‌بینید، همه‌اش به کلمه و کتاب ربط دارد.»
از والری گورباچف پیش از این مجموعه‌ای تحت عنوان «قصه‌های دوستی» به انتخاب و ترجمۀ «شیوا حریری» منتشر و بارها نیز تجدید چاپ شده است. اما به تازگی سه کتاب دیگر از همین سری با عناوین «روزی که لاک‌پشت پنگوئن شد»، «دکتر مهربان» و «هیس!» منتشر شده است. نشر چشمه این کتاب‌ها را در رده‌بندی کتاب چ (کتاب کودکان و نوجوان نشر چشمه) منتشر کرده و آن را در طبقۀ داستان‌های «قصه‌هایی برای دوست‌داشتن» برای گروه سنی ب جای داده است؛ هر چند که در نمودار پشت جلد کتاب می‌توانیم هر سه جلد را مناسب برای کودکان بالای ۳ سال بیابیم.
خوبیِ قصه‌های والری گورباچف که با ترجمۀ روان و مناسب شیوا حریری همراه شده این است که تا می‌تواند از عنصر خیال به درستی استفاده کرده و آن را با واقعیات اطراف دنیای امروز کودکان ترکیب می‌کند. خیال دنیایی است که در آن هر چیز ناممکن، ممکن، معنادار و جاندار می‌شود و همین، عامل تمام پیشرفت‌های بشر از گذشته تا امروز بوده است. تشبیه و خیال‌پردازی برای کودکان سنین پایین‌تر و دانش‌آموزان ابتدایی، هر چه در دسترستر باشد، کارآمدتر است؛ چرا که برآوردن نیازهای ذهنی آنان را امکان‌پذیرتر می‌کند. در این سه کتاب کودکان در شرایطی قرار می‌گیرند که چگونگی خیال‌پردازی با استفاده از تمام ابزار، شرایط و حتی مشکلات اطراف خود و تبدیل آن به لذت‌های شیرین را آموخته و با کمک بزرگترها بر آنچه به نظرشان ناراحت‌کننده می‌آید غلبه کنند.
در کتاب «هیس!» راوی کودکِ قصه چرایی و چگونگی رعایت سکوت هنگام استراحت برادر کوچکترش را تمرین می‌کند: «وقتی برادر کوچولو خواب است، باید ساکت باشم. نباید بلند بخندم و آواز بخوانم. حتی دزدهای دریایی و شوالیه‌ها هم نباید سروصدا کنند. اما وقتی برادر کوچولو از خواب بیدار می‌شود، وقت بازی است! حالا دلقک می‌تواند بخندد، ببر می‌تواند غرش کند و من می‌توانم طبل بزنم…» تصاویر کتاب در ابعاد بزرگ و جملات کوتاه و ملموس با کمک‌گرفتن از اسباب‌بازی‌های راوی و فضای داخل منزل به خوبی فضای داستان را برای همراه‌شدن مخاطب کودک با قصه و کمرنگ‌شدن مشکل احتمالیِ سکوت اجباری در چنین مواقعی را فراهم کرده است.
ویژگی مهم کتاب «دکتر مهربان» کشاندنِ آرام کودک به فضای مطب پزشک و بیمارستان و همراه‌کردنِ آهسته و پیوستۀ او با روند درمان و سرانجام واردکردن شوک آخر داستان برای نمایش جادوی خیال و لذت‌بردن از آن همراه با اثر مطلوب است. تصویر دکتری با ماسک و روایت انواع معاینات و درمان‌ها و تجویزهایی که بر روی حیوانات مختلف انجام می‌دهد در صفحۀ پایانی به کودکی تبدیل می‌شود که ماسک خود را برداشته و از روند درمان عروسک‌های خود که همان بیماران خیالی‌اش هستند، خوشنود است. در حقیقت شکستگی پای جوجه‌کلاغ و سرماخوردگی آقای خرس و درد دُم خانم گاو و … نقشۀ نویسنده است برای بخشیدن یک حس گرم و آرام و راحت به مخاطبی که ممکن است از فضای محیط پزشکی بترسد.
و اما کتاب «روزی که لاک‌پشت پنگوئن شد» از این سه‌گانه شاید برای بچه‌هایی که به مهدکودک، پیش‌دبستانی یا مدرسه می‌روند مناسب‌تر باشد. چرا که علاوه بر تأکید بر قوۀ تخیل راهنمای خوبی برای بازی‌های گروهی نیز می‌تواند باشد. از سوی دیگر در روزگاری که بسیاری بچه‌ها تک‌فرزند هستند، چنین کتابی به والدین و آموزگاران کمک می‌کند تا با استفاده از نیروی خیال فرصت‌های بیشتری برای یادگیری و نهادینه‌سازی آموزه‌ها در ذهن کودک داشته باشند: «لاک‌پشت کوچولوآن‌قدر از خواندن کتاب زندگی پنگوئن‌ها هیجان‌زده شده که دلش می‌خواهد پنگوئن شود. همه‌ی دوستانش در مهدکودک هم دوست دارند مثل لاک‌پشت کوچولو پنگوئن شوند. آنها مثل پنگوئن‌ها روی شکمشان سر می‌خورند و خواب‌های پنگوئنی می‌بینند و یک روز عالی پنگوئنی را می‌گذرانند…»
نشر چشمه هر یک از این سه کتاب جدید و جذاب از سری «قصه‌های دوستی» را سال ۱۳۹۹ با تیراژ ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۳۵ هزار تومان راهی بازار کتاب کودک کرده است.
