یادداشتی بر مجموعه داستان «کتاب کوچک تنهایی»؛ گردآوری و ترجمه حسین مسعودی آشتیانی؛ نشر کتاب کوچه
ما همه تنهاییم
مرضیه فلاح
انگار قرن بیست و یکم، قرن تنهایی رو به تزاید بشر است. این مقوله تنها حرف دل نیست و توسط بسیاری از رسانه ها، دانشگاهیان و حتی مقامات سیاسی، به عنوان یک بیماری شناخته شده است. تجربه‌ای جهان‌شمول برای تمامی انسان‌ها که در مقاطع مختلف زندگی خود مزه آن را کم و بیش چشیده‌اند و در موردش به باور رسیده‌اند. اینکه کسی از تنهایی خود لذت می‌برد یا رنج می‌کشد موضوعی است کاملاً قابل بررسی که باید بحث در مورد آن را به علم روان‌شناسی سپرد، ولی پیوند چنین مفهومی با ادبیات و به‌خصوص داستان کوتاه سابقه‌ای دیرینه و قابل توجه دارد. شاهکارهایی فراوان از بزرگان بلامنازع نویسندگی، از شخصیت‌های محبوب و تنهای داستان‌های تولستوی و کافکا و کامو و میلان کوندرا گرفته تا آدم‌های بی‌کس و کار ولی فکور داستان‌های هدایت و گلشیری و احمد محمود. شخصیت‌هایی که در ناخودآگاه جمعی عاشقان ادبیات داستانی حک شده‌اند و روز به روز بر عطش کتاب خواندن‌شان افزوده‌اند.
«کتاب کوچک تنهایی» تلاشی است دوباره در این مقوله با نگاهی به ادبیات مدرن و امروزی جهان، به خصوص ادبیات سال‌های اخیر آمریکا. کتاب مجموعه‌ای از داستان‌ها را در بردارد که یکایک آنها به طعم تلخ یا شیرین تنهایی در زندگی انسان مدرن آن هم در عصر ارتباطات پرداخته‌اند. انسانی که در اوج پیشرفت ابزارهای ارتباط جمعی انگار روز به روز منزوی‌تر و گوشه‌گیرتر شده است. چه این تنهایی خودخواسته باشد و چه از سوی دیگران تحمیل شده باشد. داستان‌هایی که پس از خواندن آنها به شما ثابت می‌شود انگار واقعاً همان‌طور که قدما گفته‌اند، همه جای دنیا آسمان یک رنگ است و بشریت دردهای مشترک بسیاری دارد. دردهایی که مرز نمی‌شناسند؛ به ما ثابت می‌شود که مفهوم جهانی‌شدن تنها به مقوله اقتصاد و سیاست مربوط نیست و حالا به روح و روان انسان معاصر گره خورده است.
«کتاب کوچک تنهایی» مشتمل بر ۷ داستان از نویسندگان تازه‌نفس و جوان آمریکایی است. نویسندگانی چون جنسن بیچ، مایکل سیتزفسکی، کری لابن، ژابن جونز و پروفسور دبورا ویلیس که عمده آثار آنها طی چند سال اخیر در مجلات و سایت‌های معتبر ادبی منتشر شده‌اند. سایتی چون American short fictions و مجله معتبر پاریس ریویو. در ادامه مروری کوتاه بر بعضی داستان‌های این مجموعه خواهم داشت.
«خدابیامرزدش» اولین داستان این مجموعه با مرگ صندوق‌دار یک کافی شاپ به نام احمد آغاز می‌شود. مری شخصیت اول داستان درگیر خبرمرگ احمد می‌شود. او در طول داستان به دنبال فردی برای همدردی با خودش می‌گردد ولی دریغ از کسی که حتی بنشیند و دردش را بشنود. این داستان نمادی از انسان‌هایی است که امنیت را در تنهایی خود پیدا کرده‌اند و با قدرت از آن پاسداری می‌کنند.
داستان «هیولا» یکی دیگر از روایت‌های تنهایی این کتاب است. داستانی تأثیرگذار و تأمل‌برانگیز با بن‌مایه آزار و اذیت کودکان. اگر به دنبال داستان‌های تعلیقی و معماگونه می‌گردید این داستان را از دست ندهید. ماجرای پدری حساس به بچه‌های خردسالش که به تصور خود با مرد کودک‌آزاری روبه‌رو شده است. این همان هراسی است که والدین امروزی را با توجه به سیل اخبار و حوادثی که روزانه با این موضوع می‌شنوند و می‌خوانند، به عزلت و دوری از اجتماع کشانده است تا شاید کمترین آسیب نصیب‌شان شود. داستانی که در انتها به مواجهه مرد با تنهایی و واگویه‌هایی در غم از دست دادن فرزندان منجر می‌شود. اثری بسیار جذاب و خواندنی با پیچشی عجیب در پایان‌بندی خود.
«تاریکی» ماجرای دو دختر نوجوان است که در کمپی تابستانی با هم آشنا می‌شوند. هر دو سری پر شور دارند و با قوانین و هنجارهای موجود در کمپ سازگاری ندارند. آنا در تاریکی شب سر به جنگل و دریاچه می‌گذارند و ترجیح می‌دهند بهترین لحظات خود را در جدایی از جمع و دل سیاهی شب رقم بزنند. روندی که آنها را وارد ماجرایی جدی می‌کند. داستان روایتی ساده و خطی دارد ولی باز هم در پایان‌بندی خود با غافلگیری از جنس امروزی همراه است. داستانی که از مجموعه داستان «تاریکی و چند داستان عاشقانه دیگر» اثر دبورا ویلیس انتخاب شده است.
«خودت انتخاب کن» یکی دیگر از داستان‌های این مجموعه است که شیوه و فرم جدیدی در داستان‌نویسی ارائه می‌کند. این داستان در چهارده بخش مجزا ساختاربندی شده است که در پایان هر کدام از آنها، خواننده با دو یا سه گزینه مختلف تنها می‌ماند تا خود با انتخاب یکی از آنها و مراجعه به بخش مدنظر خود، با اختیار کامل مسیر زندگی و سرنوشت شخصیت داستان را انتخاب کند. نویسنده هزارتویی را برای ما شبیه‌سازی کرده که در طول زندگی بارها با آن روبه‌رو شده و با انتخاب درست یا غلط خود، مسیر حیاتمان را تغییر داده‌ایم. در این داستان هم انتخاب با خودمان است: ماندن یا رفتن؛ بیدار شدن از خواب یا ماندن در رویا؛ ادامه زندگی کنونی یا رفتن به موقعیت خاصی دیگر که باید با جسارتی خاص انتخابش کنیم…
این مجموعه داستان را حسین مسعودی آشتیانی گردآوری و ترجمه کرده و انتشارات کوچه به چاپ رسانده است. آشتیانی کارش را با ترجمه رمان «دریاچه متروک» نوشتۀ ریچل کین شروع کرد. رمانی در ژانر جنایی که مخاطبین خود را راضی کرده است. قلم روان و قابل درک آشتیانی و انتخاب درست این هفت داستان در کنار هم، «کتاب کوچک تنهایی» را به مجموعه‌ای کامل و خواندنی بدل کرده است.
«کتاب کوچک تنهایی» پر از مفاهیمی بزرگ است که شاید موقعیت‌های داستانی آن سبب تغییری اندک در فلسفه زندگی همه ما شود. آن هم در برهه‌ای که شرط حیات به قرنطینه‌شدن و دوری حداکثری از دیگران و حتی نزدیکان گره خورده است. دوره‌ای تاریخی در اوج ادعای پیشرفت علمی بشر که از طنز روزگار، سلامت انسان‌هایش در تنهایی تعریف شده است.
