معرفی کتاب دو جلدی «تاریخ جهان»؛ زیر نظر ریوجی موتومورا؛ ترجمه تاکاموری؛ نشر چشمه
داستان مصور؛ راهی مناسب برای مرور سرگذشت گذشتگان
زهره مسکنی
- اوه، اوه … نه. از این کتابا خوشم نمیاد. من اصلاً حوصلۀ تاریخ ندارم.
- این یکی فرق می‌کنه. منم خیلی با تاریخ میونه‌ای نداشتم. حالا بگیر یه ورقی بزن تا خودت متوجه بشی.
- گفتم که! من همون تاریخ مدرسه رو هم به زور می‌خونم. از مجبوری می‌خونم که نمره بگیرم.
- بابا بگیر یه نیگاه توی کتاب بنداز. شاید نظرت عوض شد. این کتاب یه جورِ دیگه‌س. آدم حوصله‌ش سر نمیره. نوشته‌ها و نقاشیاش سر آدمو گرم می‌کنه. یهو می‌بینی کتاب تموم شده و الکی الکی کلی چیز یاد گرفتی …
- آهان. حالا فهمیدم. پس سخنرانی اون روزِت توی کلاسِ آنلاین دربارۀ «داریوش اول» بابت خوندن این کتاب بود؟
- آره. تقریباً بیشتر چیزایی رو که گفتم از تصویرها و داستان‌های این کتاب توی ذهنم بود…
- باشه جلد اولش رو می‌بینم فعلاً تا ببینم چی میشه…
همیشه در کتاب‌های درسی تاریخ و اجتماعی، تلاش بر این بوده که دانش‌آموزان با تعاریف و علل وقایع و اطلاعات لازم دربارۀ نهادهای سیاسی و اجتماعی و حکومت‌های مختلف آشنا شوند؛ اما اغلب مفهوم تاریخ به عنوان یک علم اثرگذار در تعیین سرنوشت انسان، برای بسیاری از کودکان و نوجوانان به شرحی خسته‌کننده و کسالت‌بار از نبردها و فهرستی طولانی و بی‌فایده از نام‌ها و مکان‌ها و زمان‌ها تبدیل می‌شود. اما راه‌هایی هم وجود دارد که بتوان این کسالت و تکرار ملال‌آور را از تاریخ زدود و آن را به شیرینی در اذهان کودکان و نوجوانان نهاد. گنجاندن اطلاعات در دل قصه یکی از همین روش‌هاست و بدون تردید قصه وقتی با تصویر همراه باشد اثرگذاری و ماندگاری دوچندان دارد. این موضوع چیزی است که در کتاب دوجلدی «تاریخ جهان» مد نظر قرار گرفته است. «تاریخ جهان» به کوشش گروهی از استادان تاریخ دانشگاه توکیو زیر نظر ریوجی موتومورا گردآوری شده و تاکاموری آن را ترجمه کرده است.
نشر چشمه این کتاب را در رده‌بندی کتاب چ (کتاب کودکان و نوجوان نشر چشمه) منتشر کرده و آن را در طبقۀ داستان‌های زیر و بم یعنی کتاب‌های حاوی اندیشه و تاریخ و هنر جای داده است. جلد نخست این کتاب در چهار فصل و ۱۶۰ صفحه به موضوع کلی «شرق باستان» با فصل‌بندی‌های «اجداد انسان‌های امروزی»؛ «تمدن بین‌النهرین و حمورابی»؛ «تمدن مصر و رامسس دوم» و «شاهنشاهی ایران و داریوش اول» پرداخته است. جلد دوم نیز با همین تعداد فصل و صفحات، موضوع «یونان قدیم و امپراتوری روم» را با فصل‌های «آغاز تمدن یونان»؛ «اسکندر مقدونی»؛ «امپراتوری روم» و «تولد مسیح» برای مخاطبان بازگو می‌کند.
اما تفاوت این کتاب با سایر کتاب‌های تاریخی ویژۀ کودکان و نوجوانان در داستان‌های مصوری است که در دل اطلاعات کتاب نهاده شده تا از این طریق بتوان این حجم از داده‌ها را برای مخاطب خوش‌خوان کرد. ایدۀ داستانی این کتاب دوجلدی از شیمو کانائه است که در جلد اول با تصویرگری تاکوفومی چارو و در جلد دوم با تصاویری از دایسکه اینواوئه فضای جدیدی را برای ارائۀ سرگذشت جهانِ پیش از ما به فرزندان‌مان طراحی و آماده کرده است. به این ترتیب خواننده طی زمان‌های مختلف تاریخ با شخصیت‌های این قصه‌های مصور همراه شده و به نوعی با چگونگی زندگی و علل وقایع و حتی بسیاری از پدیده‌های اجتماعی دوران‌های مختلف نیز آشنایی پیدا می‌کند. یکی از جذاب‌ترین این قصه‌ها ماجرای زندگی انسان اولیه در عهد شکار و قرارگرفتن در موقعیت کودک و نوجوان چنین خانواده‌ای از طریق داستان مصور مربوط به این فصل است. از آنجا که این قصه اولین داستان این کتاب دوجلدی است، به نظر می‌رسد برای جذب مخاطب و ترغیب وی برای دنبال‌کردن انسان در سایر بزنگاه‌های تاریخی انتخاب مناسبی بوده است.
داستان‌های تصویری از همان ابتدای دوران حیات خود به خوبی از عهدۀ نشاندن مقاصد آفرینندگان‌شان در اذهان مخاطبان برآمده‌اند. داستان‌های مصور از طریق کمک به قوه تخیل کودکان و نوجوانان، موجب افزایش علاقۀ آنان به کتاب‌خوانی نیز می‌شوند. یکی دیگر از مزایای کتاب‌های مصور این است که مخاطب نیرویی پیدا می‌کند تا بتواند جهان را از دید افراد دیگر یا از منظر اشیاء و جانواران و… ببیند. به همین دلیل وقتی خواننده کتاب را می‌خواند، بخشی از داستان و اطلاعاتِ آن را نیز ناخواسته تجربه می‌کند و دنیا را از دید دیگری نیز می‌بیند. حالا نشر چشمه با انتشار این دو کتاب دوجلدی حاوی داستان‌های مصور تاریخی راه را برای آشنایی کودکان و نوجوانان با سرگذشتِ گذشتگان به خوبی فراهم کرده است.
