اسدالله امرایی در گفت‌وگو با کافه داستان:
«داش آکل» صادق هدایت همیشه گوشۀ ذهنم بود
زهره مسکنی: اسدالله امرایی سال ۱۳۳۹ در شهرری به دنیا آمد. وی کارشناس زبان و ادبیات انگلیسی است و از سال ۱۳۶۰ با مطبوعات همکاری دارد. او که از جمله روزنامه‌نگاران و مترجمان پرکار کشورمان به حساب می‌آید، اولین مطلب خود را با نام «سیگار خاموش» در پیک نوجوان به چاپ رساند. نخستین ترجمه وی نیز تحت عنوان «استان امتحان رانندگی» از آنجلیکا گیبز، نویسنده آفریقای جنوبی، در روزنامه اطلاعات منتشر شد. امرایی اولین کتاب خود را با عنوان «خوش‌خنده و داستان‌های دیگر» در سال ۱۳۶۸ به چاپ رساند. وی حدود سه دهه سابقه فعالیت روزنامه‌نگاری در روزنامه‌ها و نشریاتی چون کیهان، اطلاعات، کیهان فرهنگی، سروش، کتاب هفته، همشهری، گردون، تکاپو، روزگار وصل، کارنامه، گلستانه، شوکران، زمان، پروین، آدینه، آفتاب، جامعه، آینده، ایران، ایران جوان و… دارد. این نویسنده و مترجم، در زمینه شعر و داستان کتاب‌هایی از افرادی چون توبیاس ولف، ارنست همینگوی، ایزابل آلنده، ریموند کارور، کارلوس فوئنتس، جیمز جویس، گابریل گارسیا مارکز، ژوزه ساراماگو، داوین کلاریج، فرانتس کافکا، رابرت شپرد و… در قالب‌های داستان و شعر ترجمه و توسط ناشران مختلف منتشر کرده است. به مناسبت روز خبرنگار و به انگیزۀ انتشار کتاب «گربه سرخ، گربه سیاه» با اسدالله امرایی گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید. این کتاب، شامل داستان‌هایی از نویسندگان بزرگ جهان است با گردآوری و ترجمه امرایی به‌تازگی از سوی انتشارات گویا چاپ و روانه بازار کتاب شده است.
***
کافه داستان: «گربه سرخ، گربه سیاه» کار متفاوتی است که اخیراً از شما منتشر شده. قطعاً این تفاوت بابت گردآوری داستان‌های کوتاه نویسندگان بزرگ جهان در یک کتاب نیست؛ چون پیش از این چنین ترجمه‌هایی از شما منتشر شده. وجه تمایز این کتاب، نقش جانوران در تمام این ۲۴ داستان است. چه چیز باعث شد به فکر گردآوری این مجموعه بیافتید؟
اسدالله امرایی: من پیش از این هم مجموعه‌های موضوعی گردآوری و ترجمه کرده بودم. داستان‌های زنان در باره زنان، داستان‌های به زبان نامادری از نویسندگان مهاجری که به زبان کشور میزبان نوشته شده. داستان‌های کوتاه نویسندگانی که جایزه نوبل گرفته‌اند. البته نمونه‌های چنین مجموعه‌هایی در جهان کم نیست. یکی از علت‌هایی که سراغ این موضوع رفتم بیشتر به نشان‌دادن تعامل انسان و حیوان ربط داشت. روزگاری ادبیات به خدایان و نیمه خدایان و بعدها به قهرمان‌های اساطیری می‌پرداخت که هرکدام ابرانسانی بودند. با گسترش جوامع، موضوع ادبیات به شاهان و سرداران و اشراف پرداخت و از اواخر قرن نوزدهم انسان‌های معمولی جامعه به داستان‌ها و شعرها راه یافتند. قرن بیستم موضوع از آن هم پایین‌تر رفت و به حیوانات و جمادات هم رسید. با دیدن گرایش‌های جدید در جامعه به نظرم رسید بد نباشد این کار را گردآوری کنم.
کافه داستان: برای ما این پرسش پیش آمد و شاید این پرسش سایر خوانندگان این کتاب هم باشد که شما به عنوان نویسنده و مترجمی که این تعداد داستان از نویسندگان مختلف گوشه و کنار جهان را با یک موضوع مشترک گردآوری کرده‌اید، میزان علاقه‌تان به موضوع مشترک این داستان‌ها یعنی حیوانات چقدر است؟ از آن دست افرادی هستید که حیوان خانگی دارند یا خیر؟
امرایی: نه خب الزاماً که چنین نیست. به حیوانات علاقه دارم اما دوست دارم حیوانات در محیط طبیعی خودشان باشند. حیوان خانگی ندارم و دوست ندارم حیوانات را در خانه اسیر کنم. چه پرنده و چه سگ و گربه. به گیاهان علاقه دارم.
کافه داستان: می‌شود گفت این کتاب نوعی کلیله و دمنه است، منتهی به زبان امروز و برگرفته از دغدغه‌های کنونی انسان. در انتخاب این داستان‌ها چه معیارهایی داشتید؟ صرف اینکه در داستان، جانوری محوریت قصه را به خودش اختصاص داده باشد یا نوع مضامین اخلاقی و مشکلات اجتماعی و اقتصادی بشر برایتان ارجحیت داشت؟
امرایی: مضامین اخلاقی و تنهایی آدم‌ها در این جهان پهناور و تبختر موجودی به اسم انسان که خود را اشرف مخلوقات می‌داند، دغدغه‌ام بود. یکی از داستان‌هایی که همیشه گوشۀ ذهنم بود داستان «داش آکل» صادق هدایت بود و نقش طوطی در آن.
کافه داستان: قصه یا قصه‌هایی در این کتاب هست که خودتان بیشتر از داستان‌های دیگر کتاب تحت تأثیر آن قرار گرفته باشید؟ اگر هست لطفاً بیشتر توضیح بدهید.
امرایی: تقریباً همه قصه‌های مجموعه را دوست دارم. اما داستان «طوطی سخنگوی پدر» به علت شباهت‌هایش با داستان داش آکل برایم جالب‌تر بود. نقش طوطی در نشان‌دادن اختلاف نسل‌ها و عشق پدر به فرزند برایم جالب بود.
کافه داستان: در عصری زندگی می‌کنیم که مسائل محیط زیستی از موضوعات مورد اهمیت و توجه انسان‌هاست. نظر شما دربارۀ نقش ادبیات و به ویژه ادبیات داستانی در دستیابی بشر به اهداف زیست‌محیطی چیست؟
امرایی: ادبیات قطعاً به دغدغه‌های بشر پاسخ می‌دهد و حتی آن را پیش‌بینی می‌کند. دغدغه‌های زیست‌محیطی من بیشتر به کار موظف اداری‌ام برمی‌گردد که البته حالا دوسال است که بازنشسته شده‌ام. من کارشناس روابط بین‌الملل سازمان هواشناسی بودم. بسیاری از مسایل جهان در ادبیات نمود داشته است. بشر اول با ژول ورن به کرۀ ماه رفت، یا بیست هزار فرسنگ زیر دریا را کشف کرد. آن هم زمانی که تکنولوژی‌های امروزی خواب و خیال بود. مسایل زیست‌محیطی در ادبیات خود را نشان داده و دغدغه بسیاری از نویسندگان است.
کافه داستان: من دیدم که این کتاب با دو رنگ جلد اما طرح یکسان چاپ شده بود. یکی جلد سفید و یکی جلد کاهی رنگ. جالب بود. آیا این کار علت خاصی داشت؟
امرایی: طرح جلد و نوع کاغذ و صفحه‌بندی طبعاً از اختیارات ناشر است. طرح جلد اثر جواد آتشباری است.آقای آتشباری جلد را با دو رنگ برای نشر گویا طراحی کرده بود که دست ناشر باز باشد و هر کدام را خواست انتخاب کند. ناشر هم از هر دو خوشش آمده بود.
کافه داستان: کار جالب و قابل تحسین دیگری که در این کتاب دیده می‌شود، توضیح مفید و مختصری است که ابتدای هر داستان دربارۀ نویسنده آورده شده. گویی خواننده غیر از ۲۴ داستان برای خواندن، یک دایره‌المعارف جمع‌وجور هم راجع به ۲۴ نویسنده از سراسر جهان در دست دارد. در این مورد هم توضیح بدهید لطفاً.
امرایی: اغلب مجموعه‌هایی که گردآوری کرده‌ام چنین توضیحاتی دارد. هر چند برخی از آنها برای خواننده ایرانی آشنا هستند. اما توضیح و شرح حال نویسنده شاید کمک کند به شناخت بهتر او نزد خواننده ایرانی. شاید هم مترجمان دیگر ترغیب شوند و بروند سراغ دیگر کارهای نویسنده.
کافه داستان: بین این همه کار که طی این سال‌ها ترجمه کرده‌اید، کدام کار برایتان حال و هوای خاصی را رقم زده؟ یا به نوعی ترجمۀ کدام اثر برایتان لذت‌بخش‌تر بوده و چرا؟
امرایی: رمان «کوری» و بعداً رمان «بینایی» برایم جالب بود که هر دو در انتشارات مروارید منتشر شده. در این روزگار همه‌گیری ویروس کوید نوزده هم بازخوانی آنها و توصیه افراد به خواندن آن برایم لذت‌بخش بود. علت جذابیت داستان برایم داستانی بکر و پادآرمان‌شهری بود به روایتی نو.
کافه داستان: انتخاب‌هایتان برای ترجمه چگونه انجام می‌شود؟ خودتان بر اساس علاقه انتخاب می‌کنید یا اینکه به شما پیشنهاد می‌شود؟
امرایی: معمولاً خودم انتخاب می‌کنم و کتاب را می‌خوانم و وقتی خوشم بیاید ترجمه می‌کنم. البته گاهی هم ناشران اثری را پیشنهاد می‌کنند که اگر بخوانم و نظرم را جلب کند انجام می‌دهم.
کافه داستان: در حال حاضر چه کارهایی در دست دارید؟ به ویژه در این روزها و ماه‌های اخیر خانه‌نشینی بابت کرونا؟
امرایی: رمانی درباره زندگی نویسندگان امریکایی در اروپا است که حقوق اثر هم خریداری شده
