دربارۀ کتاب و کتاب‌خوانی؛
کتاب‌درمانی، نسخۀ معجزه‌آسایی برای همه!
آلاله سلیمانی؛ نویسنده و کاردرمان‌گر
بارها شنیده‌ایم سرانۀ مطالعه در ایران پایین است. مردم کتاب نمی‌خوانند، به همین راحتی! متأسفانه با «آی مردم! کتاب بخوانید!» هم هیچ‌کسی کتاب‌خوان نمی‌شود. یک علت بسیار بزرگ در تمام زمینه‌هایی که انسان پیش‌قدم نمی‌شود، نداشتن احساس نیاز است. در واقع اغلب‌مان نسبت به مطالعه احساس نیاز نمی‌کنیم. هر چقدر هم بهانه بیاوریم وقت نداریم، گرفتاریم، کتاب گران است و مطالعه برای افراد مرفه است و … علت اصلی این است که خودمان را علامۀ دهر می‌دانیم. اما حقیقت این است که هیچ‌کدام ما ایرانی‌ها به صرف ایرانی‌بودن و تمدنی که در گذشته داشتیم علامۀ دهر نیستیم و چه بسا در حال حاضر نمرۀ بهرۀ هوشی‌مان از خیلی کشورهای دیگر جهان پایین‌تر باشد. تا وقتی به هذیان خودبزرگ‌بینی دچار هستیم و بینش درست را نسبت به سطح سوادمان نداریم صد سال که خوب است، تا هزار سال آینده هم بهتر نخواهیم شد و مطالعه نخواهیم کرد. همین عبارت «احساس نیاز به مطالعه» زیادی شعاری است مگر اینکه باز شود و روشن شود ما دقیقاً چرا نیاز داریم مطالعه کنیم. در ذیل به چند مورد می‌پردازم که دانستنش خالی از لطف نیست؛ هرچند که ممکن است بارها شنیده باشید. من برای جالب‌تر شدن متن، در این مطلب شما را مخاطب قرار می‌دهم. پس خیال نکنید که خودم را علامۀ دهر می‌دانم و از موضع بالا به شما نگاه می‌کنم!
- مطالعه استرس را کم می‌کند و شما نیاز دارید استرس‌تان کم بشود. تأثیر درمانی آن مثل گوش‌دادن به موسیقی یا ورزش‌کردن و پیاده‌روی در طبیعت است. یک دلیل سادۀ این است که با مطالعه به جهانی دیگر قدم می‌گذارید. جهانی که شخص دیگری برای‌تان ساخته و با دنیای خودتان متفاوت است. قطعاً مشکلات و اتفاقاتی هم در جهان آن نویسنده وجود دارد که با مسائل شما متفاوت است، اما موضوع این است که وجود دارد. در واقع شما با شخصیت داستان همذات‌پنداری می‌کنید و متوجه می‌شوید فقط شما نیستید که مشکل دارید و همه به نوعی با مشکلات سر و کار دارند و این موضوع جدیدی نیست. در واقع روال زندگی همین است. پس وقتی احساس همدردی می‌کنید مثل یک درد دل خوب با یک دوست خوب استرس‌تان کمتر می‌شود. اصلاً همین که در مدت زمان مطالعه به مشکل خودتان فکر نمی‌کنید و از آن فاصله می‌گیرید باعث می‌شود آرامش پیدا کنید. وقتی مطالعه تمام شد انگار از منظر دیگری به مشکل‌تان نگاه می‌کنید و ممکن است راهکار بهتری در مواجهه با آن پیدا کنید.
- تحقیقات نشان داده مطالعۀ کتاب کاغذی باعث درمان بی‌خوابی می‌شود. بی‌خوابی منشأ بسیاری از بیماری‌های جسمی و روانی است و بنابراین شما نیاز دارید یک جوری به درمان بی‌خوابی خود بپردازید. چند دقیقه کتاب خواندن کمترین و ساده‌ترین کاری است که از دست‌تان برمی‌آید تا بتوانید بی‌خوابی‌تان را بهتر کنید و به خودتان کمک کنید. به خودتان کمک کنید که خواب راحت داشته باشید و روز بعد را با آرامش و انرژی بیشتری شروع کنید و در مسیر رشد باشید.
- مطالعه به شما کمک می‌کند دانش‌تان را روزبه‌روز افزایش دهید. وقتی دانش و سوادتان بالاتر باشد، می‌توانید در معاشرت با دوستان، صحبت‌ها و دیدگاه‌های جدیدی را مطرح کنید که کسی از آن خبر ندارد. در نتیجه برای اطرافیان‌تان جذاب‌تر، دوست‌داشتنی‌تر، متفاوت‌تر و خاص‌تر خواهید شد. می‌شوید انسانی اجتماعی و دارای معلومات که دیگران از هم‌نشینی با شما لذت خواهند برد. باور کنید «دوست‌داشته‌شدن توسط دیگران» نوعی روان‌درمانی عالی است. چون فکر می‌کنید انسان مفیدی هستید و احساس مفیدبودن باعث می‌شود خودتان را دوست داشته باشید. دوست‌داشتن خود با خودخواهی متفاوت است. وقتی خودتان را دوست داشته باشید سعی می‌کنید خودتان را بهتر بشناسید و این آغاز خودشناسی است. خودشناسی بهترین راه تکامل است و وقتی در مسیرش بیافتید حالتان هر روز بهتر می‌شود. راستی اگر دوستان‌تان هم اهل مطالعه باشند که بسیار عالی‌تر خواهد شد چون از همدیگر بسیار می‌آموزید و بهتان قول می‌دهم یکی از بهترین لذت‌های دنیا دانستن چیزهایی‌ست که نمی‌دانید.
- تحقیقات نشان داده مطالعه مثل یک ورزش ذهنی باعث عملکرد بهتر مغز می‌شود. در نتیجه از شر خیلی از بیماری‌های دستگاه عصبی مثل آلزایمر مصون‌تر از افراد بی‌مطالعه خواهید ماند و احتمالاً عمر طولانی‌تر و شادتری خواهید داشت.
- حتما شنیده‌اید «کودکان آینۀ والدین هستند.» پس وقتی کودک‌تان دست‌تان کتاب ببیند او هم یاد خواهد گرفت. وقتی برای کودک‌تان داستان می‌خوانید روابط‌تان با هم بهتر خواهد شد. و چه چیزی بهتر از بهبود روابط با فرزندتان که عزیزترین شخص زندگی‌تان است؟ وقتی رابطه با فرزند درست و درمان باشد او از تمام جهات بهتر رشد خواهد کرد؛ در نهایت مثل شما کتاب‌خوان و اهل مطالعه خواهد شد و این حال خوب را موروثی ادامه خواهید داد. بچه‌های اهل مطالعه چون به خواندن کتاب عادت دارند درس‌هایشان را هم بهتر یاد می‌گیرند و باهوش‌تر و خلاق‌تر می‌شوند و چه چیزی بهتر از این می‌تواند آینده و موفقیت فرزندتان را تضمین کند؟
- مطالعه شما را آرام و متفکر می‌کند. باعث می‌شود هر حرفی را راحت نپذیرید و در نتیجه تسلیم حرف زور نشوید. به روابط علّی و معلولی جهان اطراف‌تان بیشتر و دقیق‌تر فکر کنید. در نتیجه زندگی‌تان را بهتر سپری می‌کنید و به ظواهر کمتر می‌پردازید و خوشحال‌تر از سابق خواهید شد. باور کنید تمرکز بیش از اندازه به ظواهر که تقریباً مد این روزهاست بدجوری روح و روان‌تان را درب و داغان می‌کند.
این موارد تنها چند نمونه از تأثیرات مطالعه بود. تا وقتی به مطالعه پناه نیاورده باشید، اینها را از عمق جان درک نخواهید کرد. کار سختی نیست. می‌توانید طبق این دستورالعمل امتحان کنید. یک پیشنهاد برای‌تان دارم. اگر کتاب‌خواندن برای خودتان سخت است، می‌توانید از آن فقط در جهت کمک به فرزندتان که برای‌تان مهم‌تر از خودتان است، کمک بگیرید. فقط با این فکر که می‌دانید مطالعه در او نقش مؤثری دارد. پس از جنبۀ تربیتی به این قضیه نگاه کنید. هر شب خودتان را ملزم کنید این روند تربیتی را برای او پیاده کنید.
پیشنهاد دوم این است: فکر کنید خودتان اگر کودک بودید دوست داشتید چه داستان‌هایی را بشنوید یا حتی همین الان دوست دارید چه داستان‌هایی را بدانید که نمی‌دانستید. یک مثال ساده شاهنامه است که برای کودکان با روایت ساده داستانی شده یا قصه‌های پریان. این داستان‌ها به گونه‌ای است که نه تنها کودک‌تان از شنیدنش لذت می‌برد، بلکه خود شما هم لذت خواهید برد و با این کار با یک تیر دو نشان می‌زنید. این کار را مثل غذادادن، حمام‌کردن، گردش‌بردن و صددرصد به جای یکی از همین کلاس‌بردن‌های زودهنگام کودکان جزء برنامۀ زندگی‌تان قرار دهید و بعد از گذشت چند ماه به تأثیراتش فکر کنید. قطعاً نتیجه‌بخش خواهد بود و آن موقع است که برای مطالعۀ خودتان هم دنبال کتاب می‌گردید.
استدعا می‌کنم برای شروع مطالعه سراغ عنوان‌های دهان‌پرکن نروید. از کتاب‌های پرفروش شروع کنید. کتاب‌هایی که کشش دارند و نمی‌توانید زمین‌شان بگذارید. اینها مثل تمرینِ خواندن باعث می‌شوند شما به مطالعه عادت کنید. چون برای عادت‌کردن، یکی از مهم‌ترین اصول، ساده‌بودن آن است. بعد که عادت کردید، می‌توانید سراغ علایق‌تان که اختصاصی‌تر شده بروید. چون تقریباً خودتان را شناخته‌اید و می‌دانید از خواندن چه مطالبی بیشتر لذت می‌برید. در این مرحله من باید به شما تبریک بگویم، چون در روند خودشناسی و تکامل خود قدم گذاشته‌اید. دوستان من امیدوارم موفق باشید!
